شمشاد معمولی (شمشاد جنگلی) – Boxwood
شمشاد معمولی یا Boxwood با نام علمی Buxus Sempervirens که در فارسی شمشاد جنگلی یا به اختصار شمشـاد و در زبان اگلیسی Common Box یا European Box نیز گفته می شود، گونه ای از گیاهان گلدار از راسته شمشـادسانان، تیره شمشـادیان و سرده شمشـاد یا Buxus است که در حدود 176 گونه مختلف هرس پذیر، همیشه سبز، زیبا و مناسب برای پرچین ها را شامل می شود. شمشاد معمولی بومی نواحی غرب و جنوب اروپا، شمال غربی آفریقا و جنوب غربی آسیا و گستره ای از مناطق از انگلستان تا شمال مراکش و نواحی مدیترانه ای مثل ترکیه است. در ایران نیز این گیاه در استان های گرگان، مازندران و گیلان می روید.
معرفی گیاه
شمشاد معمولی یا شمشاد جنگلی با نام عملی Buxus sempervirens گونۀ معروفی از شمشـادها از خانواده بوکساسه است. این گیاه همیشه سبز دارای برگ های بیضی شکل به رنگ سبز تیره است که در بعضی از گونه ها برگ ها به رنگ ابلق سبز و سفید یا سبز و زرد هستند. شمشاد معمولی تمایل به آفتاب کامل دارد ولی در سایه هم رشد می کند و درخاک پیت دار و مرطوب رشد بهتری دارد.
شمشاد معمولی به علت دارا بودن قابلیت شکل پذیری آسان یکی از گیاهان ایده آل حصاری به شمار می رود که در صورتی که گیاه هرس نشود گل های زرد کوچکی تولید خواهد نمود. تمام قسمت های شمشاد جنگلی سمی است. تکثیر آن به وسیله بذر، خوابانیدن شاخه ها و قلمه صورت می گیرد. این درخت همیشه سرسبز نقش مثبتی در محوطه سازی فضای سبز داشته و زیبایی بی نظیری به محیط می بخشد. بوته شمشاد جنگلی کوتاه بوده و حدود ۱ الی ۹ متر است. محور رشد آن نیز به ۲۰ سانتی متر می رسد.
گیاه شمشاد معمولی به رشد درختچه ای عادت داشته و شاخه های گسترش یافته از آن با زاویه گسترده یا کم و بیش خمیده است. برگ های شمشاد معمولی سطحی و چرمی بوده و لبه برگ ها بدون دندانه است. میزان طول برگ در شمشاد جنگلی به ۲۴ تا ۳۵ میلی متر و عرض آن نیز به ۱۰ الی ۱۴ میلی متر می رسد. در این گیاه نیز شکل برگ شباهت به سر نیزه دارد. شمشاد جنگلی در ناحیه پایین پهن بوده و به طرف تحتانی باریک می شود. نوک برگ در آن ها نیز نسبتاً کند و گرد می باشد. رنگ دو سطح برگ متمایل به سبز تیره و سطح فوقانی آن نیز درخشان است.
مراقبت و نگهداری
نور
شمشاد جنگلی برای رشد مناسب به نور کامل خورشید نیاز دارد. در واقع این گیاه به هوای آفتابی برای رشد خود علاقهمند است. مشخص شده است که boxwood در نور کم نیز رشد میکند، اما سرعت رشد آن کمتر میشود. همچنین کم بودن نور میتواند سبب کم رنگ شدن برگهای این گیاه شود.
آبیاری
آبیاری شمشاد جنگلی باید به طور منظم انجام شود. خاک گیاه بهتر است قبل از آبیاری مجدد مرطوب باشد، بنابراین از خشک شدن خاک گیاه باید جلوگیری نمود. اما در فصل زمستان باید میزان آبیاری کمتر شود و آبیاری فقط تا حدی باشد که خاک اطراف ریشهها خشک نشود. کمبود رطوبت خاک باعث خشک شدن نوک برگها میشود.
دما
هوای خنک بهترین میزان رشد را برای شمشاد معمولی خواهد داشت، دماهای بالا سرعت رشد گیاه را کم میکند، همچنین در صورت افزایش بیش از اندازه دما برگهای گیاه دچار سوختگی میشوند و در نتیجه سبب ریزش برگهای گیاه boxwood میشود.
رطوبت
باید شرایط رطوبت ۵۰ تا ۷۰ درصد برای گیاه فراهم شود.
تمیزنمودن برگ
نیازی به تمیز نمودن برگ ندارد.
گل دهی
دوره گل دهی boxwood فصل بهار است، اما گل های آن ظاهر قابل توجهی ندارند.
تغذیه
میتوان به میزان ۵ گرم در لیتر، هر دو هفته یکبار، از اردیبهشت تا شهریور به این گیاه کود داد.
هرس
فصل پائیز و بهار زمان مناسبی برای هرس این گیاه محسوب میشود. معمولا شمشاد جنگلی هر مقدار و هر نوع هرسی را تحمل میکند و بدون هرس نیز بوتههای زیبا و متراکمی دارد. ظاهر و اندازه نهایی هرس به نوع شمشـاد بستگی دارد. برای انتقال بوته های جوان به محل اصلی، باید ریشهها را نیز هرس کرد. برای متراکم شدن گیاه بهتر است بوته را تا سه سال به طور مرتب هرس کنیم.
تکثیر
فصل مناسب در تکثیر شمشاد معمولی، از اواسط بهارتا اوایل تابستان است. معمولا شمشاد جنگلی را از طریق کاشت بذر و قلمه زدن میتوان تکثیر کرد. مناسب ترین روشی که برای تکثیر این گیاه مورد استفاده قرار میگیرد تکثیر از طریق قلمه زدن است. از قلمههای نرم، نیمه چوبی و چوبی هم میتوان برای تکثیر این گیاه استفاده کرد. برای برش از قلمههایی که به صورت افقی هستند میتوان استفاده نمود، زیرا احتمال ریشه زایی آنها بیشتر است. برگهای انتهایی قلمه باید از گیاه حذف شود و تنها دو یا سه برگ بالای قلمهها باید باقی بمانند، زیرا در غیر این صورت سرعت ریشه زایی قلمههای گیاه کاهش مییابد.
تعویض گلدان
عموما نیاز به تعویض گلدان ندارد اما در صورت بزرگ شدن گیاه آن را به گلدان بزرگ تری منتقل کنید.
خاک
خاک مناسب برای نگهداری از شمشاد معمولی، ترکیبی از خاک باغچه با کمی ماسه بسیار مطلوب است. این گیاه در هر نوع خاک با زهکش خوب رشد میکند. علاوه بر این خاک قلیایی را ترجیح میدهد.
عوارض و درمان
رشد گیاه کاهش یافته:
آفات یکی از عوامل بازدارنده رشد گیاه boxwood است که در صورت برطرف نشدن آن، ممکن است باعث نابودی گیاه نیز شود. برای رفع آن باید عمل سم پاشی صورت بگیرد و سر شاخه های بیمار را از گیاه جدا کنیم.
برگ ها و حتی شاخه های گیاه دچار رنگ پریدگی شده اند:
یکی از آفات شمشاد جنگلی یا boxwood، بیماری سفیدک است که منجر به رنگ پریدگی برگها و شاخههای گیاه میشود. برای رهایی گیاه از این آفات، باید سرشاخه و یا شاخههای بیمار را از گیاه جدا کنیم.
برگ ها زرد رنگ شده و گیاه دارد از بین می رود:
علت وجود قارچی به اسم Oidia است که اسپورهای خود را روی برگ گیاه Buxus sempervirens پخش می کند و به مرور گیاه را تا پایین زرد می کند. برای مبارزه باید ابتدا با قیچی برگ های آلوده را هرس کرد سپس در طول ماه سه مرتبه با سم سفیدک یا پنکونازول گیاه را سم پاشی نمود.
برگ ها و خود گیاه در حال خشک شدن هستند:
قارچ فیتوفترا یا بلایت شمشـاد باعث خشک شدن برگهای گیاه Buxus sempervirens شده و تا پایین آن را خشک می کند. دلیل آن حضور این قارچ در خاک و آمدن آن روی برگ ها به خاطر پاشش آب است و تنها راه حل هرس شاخه های خشک و سم پاشی با قارچ کش های سیستمیک است.
نقاط دایره ای سوخته روی برگ ها ایجاد شده است:
راه حل هرس و سوزاندن برگ های Buxus sempervirens و ضد عفونی با قارچ کش های پایه مسی است.
نکات و ملاحظات
گیاه Buxus sempervirens به طور گسترده ای در محوطه سازی و معماری فضای سبز به عنوان پرچین و یک مرزکشی طبیعی مورد استفاده قرار می گیرد.
عصاره boxwood دارای خاصیت تب بر، گند زدا و التیام بخش است. ضمن اینکه عفونت های مجاری و دردهای همراه با تب، نقرس، صرع، زخم های معمولی و عفونی، سفلیس و روماتیسم را نیز بهبود می بخشد.
برگ و پوست و همچنین ریشه boxwood دارای خاصیت درمانی است و به عنوان ملین، معرق و تصفیه کننده خون استفاده می شود.
این گیاه بوی خاصی دارد که ممکن است همه از آن لذت نبرند. ولی در کل، بوی این boxwood اصلا آزار دهنده نیست.
این گیاه در تابستان شکوفه های زرد رنگی میزند که در پاییز به میوه های کوچک تبدیل میشوند. البته سعی نکنید که آنها را بخورید چون هضم نمیشوند و سمی هستند.
آبیاری بیش از حد باعث میشود که گیاه boxwood دچار نوعی قارچ شود که اصلا اتفاق خوبی نیست.
کلمات کلیدی پیشنهادی برای جستجو و کسب اطلاعات بیشتر از سایر مراجع:
شمشاد معمولی | شمشاد جنگلی
Boxwood | Buxus Sempervirens | Common Box | European Box