گل نسترن (رز وحشی) – Dog Rose
گل نسترن با نام علمی Rosa canina که در فارسی رز وحشی و در انگلیسی Dog rose نیز نامیده می شود، گونه ای وحشی از راسته گل سرخ سانان، تیره گل سرخیان و سردۀ رزها و بومی اروپا، آسیای شرقی و شمال غربی آفریقاست که گونههای متنوعی از آن در جنگلهای شمال، منطقه ارسباران، و ارتفاعات فوقانی مناطق دیگر ایران به صورت خودرو یافت میشود. نام انگلیسی Dog Rose برگرفته از این باور کهن است که ریشۀ این گیاه می تواند در درمان گزیدگی سگ های هار موثر واقع شود. گل نسترن مشترکات زیادی با گل رز دارد. ازجمله تنوع گونه ای، عطر، رنگ، تعداد گل برگ و اندازه گل ها. نسترن فرانسوی، نسترن رونده، نسترن زرد و نسترن کوهی یا وحشی مهم ترین انواع این گیاه زینتی چندسالۀ مقاوم و سازگار با اقلیم های گوناگون است.
معرفی گیاه
گل نسترن یا Dog Rose با نام علمی Rosa canina نوعی رز وحشی با گلهای ریز است که به رنگهای سفید، قرمز و گاهی زرد یافت میشود و دارای بوی کم اما مطبوعی است. این درختچۀ زیبا و مقاوم اصل و منشأ ایرانى دارد و پایه هاى وحشى آن از دیرباز در کوهپایه ها وجود داشته و در حال حاضر نیز زینت بخش دامنه هاى سبز مناطق کوهستانى است. در واقع گل سرخ هاى امروزى نسل هایى از نسـترن هاى وحشى هستند که اصلاح شده و به صورت پرورشى درآمده اند.
گل نسترن (Rosa canina) به دلیل عوامل محیطی فقط در آب و هوای خشک رشد می کند. بهترین زمان برای برداشت این گل در اوایل بهار تا تابستان است. در این فاصله زمانی گل ها تازه شکوفه زده، بسیار معطر و کاملاً قابل برداشت هستند اما اگر فقط گلبرگ ها برداشته شوند می توان به گل اجازه داد رشد کند تا قسمت داخلی آن به میوه تبدیل شود. به میوۀ گل نسترن گل سرخ هم گفته می شود و بسته به نوع آن به رنگ های سبز، نارنجی یا قرمز خونی دیده می شود.
مراقبت و نگهداری
نور
گل نسترن نیز مانند گل رز به شدت نورپسند است و بهترین رشد را در محیط های آفتاب گیر و مناطق نیمه سایه جنگلی دارد. در محیط خانگی بهترین مکان برای قرار دادن گلدان گل نسترن، مقابل پنجره های آفتاب گیر و جنوبی آپارتمان است. توجه داشته باشید گل نسترن در محیط سایه به خوبی رشد نمی کند، بنابراین از تلاش برای پرورش آن در محیط های با نور کم خودداری کنید.
آبیاری
رز وحشی (Rosa canina) نیاز به آبیاری متوسط دارد و بهترین زمان برای آبیاری این گیاه هنگامی است که خاک سطحی خشک شده باشد (لازم است در فاصله بین دو آبیاری خاک خشک شود). توصیه می شود آبیاری را صبح زود و به صورت عمیق برای گیاه انجام دهید و دقت کنید که خاک گلدان به خوبی زهکش شده باشد.
دما
رز وحشی قادر به تحمل آب و هوای سرد با درجه حرارت تا ۱۰- درجه سانتی گراد است و همچنین می تواند باد های قوی را تحمل کند. با این وجود مناسب ترین دما برای پرورش آن در خانه دمای بین ۲۰ تا ۲۴ درجه سانتی گراد است.
رطوبت
Rosa canina نیاز به رطوبت ویژه ای ندارد و رطوبت معمولی محیط برای رشد آن کافی است. در مجموع این گیاه سازگاری خوبی با شرایط محیطی دارد.
تمیزنمودن برگ
نیازی به تمیز نمودن برگ ندارد.
گل دهی
زمان گل دهی رز وحشی (Dog Rose) فصل بهار است.
تغذیه
اضافه کردن کود حیوانی پوسیده دوبار در سال (اوایل بهار و اوایل پاییز)، به رشد بهتر Dog Rose کمک می کند. همچنین اضافه کردن انواع کود ازته و فسفاته موجود در بازار و کودهاى داراى آهن، نیز به پرورش رز وحشی و رشد و گل دهى بیشتر آن کمک می کند.
هرس
برای رشد بهتر گیاه Dog Rose بهتر است در فصول گرم پاجوش ها را حذف کنید و اگر شاخ و برگ های اضافی گیاه زیاد است، در اواخر زمستان قبل از بیدار شدن گیاه از خواب زمستانه هرس را انجام دهید. بهترین زمان هرس برای Rosa canina اواخر زمستان و پس از ریزش برگ هاست و لازم است شاخه های ضعیف، درهم رفته و مزاحم و نیز بیمار و شکسته شده، هرس شوند.
تکثیر
اصولا در باغبانی از رز وحشی (Dog Rose) به عنوان پایه برای پیوند با گونه های دیگر رز استفاده می شود و از این طریق به راحتی می توان انواع گل رز را پرورش داد. رز وحشی از طریق کاشت بذر، خوابانیدن و قلمه زدن تکثیر می شود.
- تکثیر و کاشت رز وحشی از طریق بذر: برای کاشت بذر در اواخر فصل زمستان بذر های این گیاه را به مدت ۲۴ ساعت در آب ولرم خیس کنید، سپس بذرها را در سینی نشا یا گلدان، در بستری حاوی ماسه و به عمق ۱ تا ۳ سانتی متر بکارید و آبیاری کنید. به منظور این که سطح خاک مرطوب شود، هر روز گیاه را با آبپاش آبیاری کنید تا رطوبت خاک حفظ شود، بعد از گذشت مدتی گیاه جوانه می زند و شروع به رشد می کند. زمانی که گیاه به حد معینی از رشد رسید آن را به گلدان اصلی منتقل کنید.
- تکثیر و کاشت رز وحشی از طریق قلمه: قلمه گیاه Dog Rose را بهتر است از ساقه های یک ساله که گل داده اند، تهیه کنید و اغلب از ساقه های چوبی در فصل پاییز و از ساقه های علفی و نرم در فصل بهار برای گرفتن قلمه استفاده می شود.
- تکثیر و کاشت رز وحشی از طریق خوابانیدن: بهترین زمان برای تکثیر به این روش اواخر زمستان و اوایل فصل بهار است، برای شروع، شاخه سالم و آبداری را از گل نسترنی که گل دهی خوبی انجام داده انتخاب کنید و آن را درون گلدان کوچک بخوابانید. در این روش نوک شاخه بیرون از خاک قرار می گیرد. اگر قسمتی از شاخه که در زیر زمین قرار دارد زخمی شود، ریشه دهی آسان تر خواهد بود. قسمتی از شاخه که بیرون از خاک است تولید شاخه و قسمتی از شاخه که در زیر زمین است، تولید ریشه خواهد کرد. اجازه دهید تا ریشه دار شود و بتواند به عنوان گیاه مستقل به رشد ادمه دهد سپس رابطۀ آن را با گیاه مادر قطع کنید.
تعویض گلدان
گیاه Dog Rose نیز مانند باقی گیاهان در زمان رشد به دلیل گستراندن ریشه به تعویض گلدان سالیانه نیاز دارد. در صورتی که این کار برای شما مقدور نبود میتوانید تنها خاک سطحی را با خاکی جدید و غنی از مواد غذایی تعویض کنید.
خاک
Rosa canina به نوع خاک چندان حساس نیست و در بیشتر انواع خاک رشد می کند. با این وجود بهترین خاک برای کاشت و پرورش گل نسترن در گلدان، خاک رسی سیلتی با زهکش مناسب و مواد غذایی کافی است. خاک های آهکی و خاک شنی تنها انواعی از خاک هستند که نسترن به هیچ عنوان در آن ها قادر به رشد نیست.
عوارض و درمان
ساقه ها سفید رنگ شده و برگ ها خشک می شوند
زمان شیوع بیماری سفیدک، اغلب تابستان و اوایل پاییز است. شرایطی مانند آب و هوای مرطوب، تراکم بیش از حد گیاهان، کمبود نور خورشید، عدم تهویه به دلیل تراکم بیش از حد شاخسارهها، کمبود آب و خشکی ریشهها، کمبود تغذیه و اختلاف دمای زیاد هوا در شب و روز (روزهای بسیار گرم و شبهای سرد) باعث بروز این بیماری در گیاه Rosa canina می شود.
برگ ها سوراخ شده و خشک می شوند و میریزند
شتهها با کمک اجزای دهانی سوراخ کننده/مکنده خود از شیره گیاه تغذیه میکنند و باعث از بین رفتن گل Rosa canina در مدت زمان کوتاهی میشوند. به کارگیری حشره کشهای تماسی یا سیستمیک میتواند به کنترل این بیماری در Rosa canina کمک کند.
گلبرگ و برگ های گیاه قهوه ای رنگ شده و به هم می پیچند:
در هجوم کنه به Rosa canina، اولین نشانه قهوهای شدن و پیچیده شدن برگها به یکدیگر است. برگها و شاخههای خزان کرده به همراه علفهای هرز میتوانند به عنوان میزبان این آفت عمل کنند و بنابراین به شکل مرتب باید جمعآوری و از بین برده شوند.
نکات و ملاحظات
- میوۀ گل نسترن (Dog Rose) دارای مقادیر بسیار زیادی ویتامین ث است و در طب سنتی ایرانی جایگاه ویژه ای دارد. از مهمترین خواص دارویی آن میتوان آرامش بخشی و التیام بیماریهای قلبی را نام برد. گفته می شود مقوی معده، پایین آورنده فشار خون، کاهش دهندۀ قند خون است و درد و ورم کلیه و اسهال را درمان میکند.
- بنا بر افسانههای کهن، روزگاری در کشور انگلستان، گلهای Dog Rose وحشی سفيد، آن قدر متداول شده بودند كه انگلسـتان بـه كشـور آلبيون شهرت یافته بود. اين كلمه از واژه لاتـين «آلبـا» بـه معنـي «سفيد» گرفته شده است.
کلمات کلیدی پیشنهادی برای جستجو و کسب اطلاعات بیشتر از سایر مراجع:
گل نسترن | رز وحشی
Dog Rose | Rosa canina