رایحه درمانی (Aromatherapy) با گیاهان

استفاده از رايحه‌هاي گل‌ها و گياهان معطر، عصاره‌ها و روغن‌هاي آنها و ساير مواد طبيعي خوشبو، در تمدن‌هاي بزرگ و حتي جامعه‌هاي كوچك و قبايل بدوي براي حفظ سلامتي و تقويت و تامين قواي جسماني و روحي و همچنين تسلط و تاثيرگذاري در انسان‌ها و نيروهاي طبيعت از گذشته‌هاي دور متداول و رايج بوده است.در مصر باستان از عصاره گياهان معطر مانند گل رز، برگ درخت سدر، سرو كوهي، صمغ چوب صندل، صمغ درخت مرو كندر و مواد ديگري مانند، مشك و عنبر و عود فراوري شده از درخت صندل و… براي مصارف آرايشي، حفظ بهداشت و سلامت عاطفي و روحي بهره مي‌گرفته‌اند. اين مواد همچنين در آيين‌ها و مراسم مذهبي و موميايي كردن اجساد مردگان كاربرد داشته است.در كشور باستاني چين كه در استفاده و كاربرد گياهان دارويي و مواد طبيعي معدني، قدمت چند هزار ساله دارد، از مواد خوشبو (اعم از گياهي، معدني، جانوري، (مشك و عنبر) در درمان‌هاي طبيعي مانند گياه درماني، انرژي درماني و در آيين‌ها و مراسم مذهبي و سنتي از رايحه‌ها استفاده‌هاي فراواني مي‌كرده‌اند كه هم‌اكنون نيز رايحه درماني يكي از درمان‌هاي طبيعي مهم در طب كل نگر چين است.

در هند باستان، گياهان معطر و مواد خوشبو در زندگي روزمره و در آيين‌ها و مراسم مذهبي براي ارتقاي مدارج روحاني و معنوي كاربرد داشته است و از عطر گل‌هاي رز و ياسمن و بخور صندل در معابد و مكان‌هاي مقدس استفاده مي‌شده است. هم‌اكنون نيز رايحه‌ها در زندگي مردم هند از اهميت و نقش موثري برخوردارند.

در يونان و روم قديم، استفاده از رايحه‌هاي طبيعي كاربرد فراواني داشته است. در اين كشورها علاوه بر مصارف آرايشي و بهداشتي از روغن‌هاي گياهي براي معطر ساختن بدن، تسكين درد و نيز ماساژ درماني و حمام درماني از بخورهاي آرامش‌بخش جهت تقويت و حفظ انرژي و دستيابي به سلامت جسماني و عاطفي بهره مي‌گرفتند.در ايران باستاني نيز علاوه بر موارد گفته شده، از انواع مواد معطر در مراسم آييني – مذهبي و در عبادتگاه‌ها استفاده مي‌كردند. عطر و گلاب و ساير مواد خوشبو هم‌اكنون در مصارف خانگي، تهيه لوازم آرايش و در مكان‌هاي مقدس مانند مزارها، مساجد و معابد كاربرد فراوان دارد و از همين جهت بعضي از اين مواد مقدس شمرده مي‌شوند، به گونه‌اي كه هرگاه رايحه گل محمدي و يا اسفند به مشام مي‌رسد، آن را به فال نيك مي‌گيرند و با ذكر و دعا و صلوات از آن استقبال مي‌كنند.

رايحه‌ها و پيدايش فرهنگ‌ها و آيين‌ها

برخي از انسان‌شناسان معتقدند كه ظهور فرهنگ‌هاي باستاني را مي‌توان با تولد و پيدايي انواع آيين‌ها مرتبط دانست و جالب آنكه استفاده از انواع رايحه‌هاي خوشبو نيز همزمان با پيدايش آيين‌ها متداول گرديده است.

در مراسم و مناسك آييني و يا برگزاري جشن‌ها و آيين‌هاي شكرگزاري که برای شفاي بيماران برگزار مي‌شده است، سوزاندن مواد معطر نيز بخشي از اين آيين‌ها بوده است كه بر اساس اين باور شكل گرفته است كه رايحه‌هاي معطر پخش شده در فضا باعث تلطيف هوا و جذب و ايجاد انرژي‌هاي مثبت و دفع انرژي‌هاي منفي و عوامل بيماري‌زا مي‌گردد. (شايان توجه است كه بسياري از اين مواد خوشبوي طبيعي مانند اسفند، كندر و اكاليپتوس و… علاوه بر پخش رايحه‌هاي خوشبو، ضد عفوني كننده محيط نيز مي‌باشند).علاوه بر اين، رايحه‌ها حالتي از آرامش و خلسه روحاني و معنوي در افراد به وجود مي‌آورند و به علت همين اثرات آرامش‌بخش، رفته رفته زمينه‌هاي استفاده از مواد معطر طبيعي در اجتماعات و خانواده‌ها همگاني شده، به گونه‌اي كه در مدارس، مساجد و بيمارستان‌ها از آن استفاده مضاعف مي‌نمايند، هم براي ضد عفوني كردن محيط و هم براي خوشبو ساختن آن و شايد بر همين اساس باشد كه براي بيماران گل مي‌بردند و يا در اتاق كار گل مي‌گذارند.

رايحه‌ها در سراسر زندگي انسان از تولد تا مرگ با او همراه هستند و اين از اهميت ويژه گل‌ها و گياهان شفابخش و معطر در زندگي انسان است.

اثر رايحه‌ها بر سيستم‌هاي بدن

عطر گل‌ها و ساير مواد معطر طبيعي، گيرنده‌هاي عصبي بويايي را تحريك مي‌كنند. پيام‌هاي دريافت شده توسط اين گيرنده‌ها (احساس بوي خوش) به منطقه ليمبيك در مغز مي‌رسد. در اين منطقه پيام‌هاي بويايي درك و كدبندي شده و در حافظه مربوط به هر بو ذخيره مي‌شود و بر رفتار جسماني و عاطفي ما اثر مي‌گذارد.

تاثير بو بر سيستم‌هاي هورموني و دفاعي بدن

بوها مي‌توانند بر روند ساخته شدن هورمون‌ها گرايش‌هاي انگيزشي شخصي، سطح حرارت بدن، سطح هورموني بدن، ساخته شدن انسولين، سوخت و ساز بدن، افكار و واكنش‌هاي آگاهانه، اثر بگذارند. بوها با تحريك مغز در ترشح انتقال دهنده‌هاي شيميايي الكتريكي عصبي «نوروترنس‌ ميترها»، باعث حالات رواني خاصي مي‌شوند. (مجله طب كل‌نگر) استفاده از مواد معطر (صابون، شامپو، لوازم آرايشي، عطر و ادوكلن، خوشبو كننده هوا و…) در انسان احساس سلامت، سرخوشي و حالت خشنودي و خرسندي به وجود مي‌آورد. اين مواد مي‌توانند استرس و درد را كاهش داده و باعث تعادل عاطفي شوند.تنفس مواد خوشبو، علاوه بر تحريك پياز بويايي به درون ريه‌ها رفته و به مولكول‌هاي اكسيژن مي‌چسبند و به درون خون راه يافته و باعث خود بهبودي و خود درماني اعضا و بافت‌هاي بدن مي‌شوند.علاوه بر اينها رايحه‌هاي معطر از طريق ماساژهاي موضعي پوستي به درون مايع بين سلولي زير پوست نفوذ مي‌كنند و از اين طريق وارد جريان خون شده و به اعضاي مختلف بدن و سيستم‌هاي لنفاوي مي‌رسند و بر سيستم دفاعي تاثير مثبت مي‌گذارند.

 اثرات شگفت‌انگيز بوهاي خوش در درمان بيماري‌هاي رواني

امروزه روانشناسان، در درمان بيماري‌هاي رواني، استفاده از روغن‌هاي معطر گياهي و عصاره گياهان شفابخش را به شكل‌هاي مختلف به ويژه حمام درماني جهت آرامش و احساس سبكي و راحتي توصيه مي‌كنند. حتي در درمانگاه‌ها و بيمارستان‌ها مواد خوشبو كننده فضا را به صورت اسپري در هوا پخش مي‌كنند تا باعث آرامش و آسايش رواني بيماران گردد.

رايحه درماني به‌طور طبيعي‌، انرژي‌هاي درماني و شفا دهنده بدن را به فعاليت واداشته و باعث سلامت جسمي و فكري مي‌شود و از اين طريق به كارايي بيشتر و بهتر ذهن و سيستم دفاعي كمك كرده و موجب بهبود كيفيت زندگي مي‌گردد .