نوشته‌ها

گیاهان بومی ایران

ایران، کشوری چهار فصل است. به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص ایران، قرارگیری آن بین دو دریا، توپوگرافی خاص آن و بسیاری از عوامل دیگر، گونه های جانوری و گیاهی خاص و منحصر به فردی در جای جای کشورمان ایران یافت می شود. تنوع گیاهی ایران آنقدر گسترده است که آن را در بین کشورهای دیگر منطقه خاور میانه منحصر به فرد می کند.

معرفی گیاهان بومی ایران:

1- زنبق: این زنبق از دسته ی زنبق های ریش دار ریزومی ، کمیاب و بومی حومه ساری و استان آذربایجان اخص میانه میباشد. از ویژگیهای آن ، برگهای پایین آن خطی و صاف حدود 12 سانتی متر طول و 4 یا 5 عدد میباشند گلها به رنگ های کرم و زرد با تن های مختلف و سفید و گاهی ترکیب این رنگ ها ، داشتن حالت مواج و کرک های سیاه رنگ و هاله رنگ قهوه ای و طلایی در وسط ان و داشتن تخمدانی استوانه ای و گل آذین انتهایی است.

گل زنبق

2- زغفران ایرانی: این گونه از زعفران بومی ایران عزیز و همانطور که از نام گونه ی آن پیداست خطه همیشه سبز گیلان میباشد.این گیاه در سال ۱۳۵۱ توسط پروفسور Per Wendelbo سوئدی کشف شد.رنگ گل سفید بوده و دارای ته مایه ای  کم رنگ از بنفش میباشد که در زمان پیری گل بیشتر نمایان میشود.گلدهی ان درپاییز رخ میدهد.

زعفران ایرانی

3- لاله واژگون: منشأ آن ایران عزیز و بیشتر غرب کشور است این گیاه از دخایر ژنتیکی خاص و نادر است.در واقع نوع فرم و شکل این گیاه خانواده ی لاله سانان را سرافراز کرده و نام ایران را بر سر زبانها انداخته است. گیاهی دایمی و سوخ دار بوده که سوخ آن از نوع حقیقی بدون پوشش با دو یا تعداد بیشتری فلس درشت است.

لاله واژگون

4- سوسن چلچراغ: یک گونه ی بسیار زیبا و البته کمیاب از خانواده ی سوسن ها که به جرات پرچم این خانواده را به احتزاز درآورده است.این گونه با افتخار در ارتفاعات ۱۷۰۰ تا ۱۹۰۰ متری گیلان در داماش قرار دارد. این گل و در حدود ۲۰۰۰ نمونه در مناطق محافظت شده ی گیلان به سان یک حوری با هزار ناز و اشوه می رویند. گلدهی و دلبری آن در خرداد ماه شروع میشود.

سوسن چلچراغ

5- گل نگون سار: مهم ترین گونه این جنس persicum میباشد. که مهمان شمال ایران میباشد. در این زمستان اگر به جنگلهای شمال سفر کنید این گیاهان زیر درخت ها به طور طبیعی سبز شدند.به طور طبیعی در نواحی غرب مدیترانه وجود دارد. گیاهی علفی دائمی از تیره پامچال سانان است.

گل نگون سار

6- بنفشه ایرانی: این بنفشه گیاهی چندساله است که به صورت یک ساله و دو ساله کشت و کار می شود.به طور طبیعی در شمال ایران میروید ولی به خاطر تکثیر تجاری، امروزه در تمام نقاط ایران استفاده میشود. گل ها از محور برگ ها به صورت تکی و به ندرت جفتی ظاهر می شود. هر گل دارای ۵ گلبرگ بوده که یک گلبرگ مهمیزدار در پایین، دو عدد در بالا قرار دارند گل ها در آخر زمستان یا اوایل تا اواخر بهار به مقدار فراوان ظاهر می شوند .

بنفشه ایرانی

7- درخت انجیلی: parrotia به معنی طوطی و بومی جنگلهای شمال ایران می‌باشد وعلت این نامگذاری دو زائده منقار مانند، شبیه نوک طوطی است که در دو طرف میوه در قسمت بالا قرار دارد ارتفاع این گیاه تا 12 متر میرسد و از گیاهان بسیار شاخص در فضای سبز کاربرد دارد به شمار میرود.و به علت سختی چوب به ان چوب آهنی هم گفته میشود.بیشتر برگهای این درخت زیبا جلب نظر میکنند زیرا برگهای آن درجوانی قرمز و بنفش و در سنین میانی سبز و نهایتا هنگام پاییز و پیری به رنگهای مختلف تغییر میکند.

درخت انجیلی

8- شمشاد ایرانی: درختچه ی شمشاد از جمله گیاهان تشکیل دهنده ی برخی جنگل های شمال است که در فهرست گونه‌های گیاهی در خطر انقراض اتحادیهٔ بین‌المللی حفظ طبیعت قرار دارد ارتفاع ان تا 9 متر و قطر تنه تا نیم متر میرسد برگها ریز و  درختی همیشه سبز و سایه پسند میباشد از نظر تاریخ طبیعی گیاه شناسی این گونهٔ بومی ایران از حوالی دورهٔ کِرتاسه در دوران مزوزوئیک در جنوب دریای خزر تا ارتفاعی از نیم‌رخ شمالی رشته کوه البرز ظاهر شده است. از این رو سابقهٔ پیدایش آن به حدود 136 میلیون سال قبل می‌رسد به دلیل اینکه این درختچه چوب مطلوبی دارد بنابراین در زمان قاجار بخش عظیمی ازین چوب جنگل ها را برای صادرات نابود کردند.

شمشاد ایرانی

9- سرخدار: گیاهی همیشه سبز .این گیاه هم ازان دسته گیاهانی است که ما به داشتنش افتخار میکنیم چون که واقعا کاربردش تو فضای سبز، کارو فانتزی میکنه!این گیاه به سایه مقاوم بوده و باید در تابستان از آفتاب در امان بماند برگ های سوزنی شکل داشته و پایه های نر و ماده از هم جدا میباشند این گیاه که از راسته کاج ها میباشد. میوه های قرمزی تولید میکند که پرنده ها آن را خورده و به پراکنش بذر ان کمک میکنند . در ضمن میوه ها سمی میباشد.به لطف تجاری شدن این گیاه نسلش در خطر انقراض نیست.

سرخدار

10- ارکیده زنبور: این گیاه زیبا و عجیب از خانواده ی ارکیده ها بوده و همانطور که از نام آن پیداست بومی روستای کجور، از حوالی نوشهر از خطه ی مازندران است.از معدود ارکیده های موجود در ایران میباشد و در زیست شناسی و گیاه شناسی این گل و نحوه ی گرده افشانی ان بسیار اهمیت دارد و جز گیاهان عجیب و غریب دسته بندی میشود.

ارکیده زنبور

11- گل رز ایرانی: این گل زیبا از خانواده ی گل سرخیان و بومی ایران است.دارای گلهای زرد رنگ با مرکزیت قرمز میباشد بسیار معطر بوده و قطر گلها به طور متوسط 3 سانتی متر است و تا ارتفاع 50 الی 60 سانتی متری هم قد میکشد. دارای رنگ های زرد و قرمز است . این گل به خاطر ناسازگاری که دارد ترجیح میدهد تا دگر گرده افشان شود یعنی با گلهای شبیه به خود ولی دیگری گرده افشانی کند بنابراین گل خود را زرد رنگ با مرکزیت قرمز تا سیاه تکامل داده تا حشرات را جذب کند.

گل رز ایرانی

12- درخت دغدغک: گیاهی درختچه ای و سمی دیگری از خانواده ی باقالاسانان یا همان Fabaceae خودمان این گیاه بیشتر در جنوب ایران سبز میشود دارای گلهای پروانه ای و زرد رنگ توخالی میباشد به همین دلیل ظاهرا در مناطق بومی به آن دغدغک میگن.گلدهای خوشه ای آن  توی بهار و تابستون حداقل درمنطقه ی کرج اتفاق می افته.برگهای ان مثل درخت اقاقیا بیضی و کوچک و به طور مرکب در شاخه های مرکب سبز میشود.

درخت دغدغک

13- عشقه: این نوع عشقه رو زیاد دیدیم در پارکها، در خانه ها، در نقاط سایه و کور، و گاهی هم دیدیم که آفت شپشک و سپردار میگیرند ولی گیاه مقاومی است و متاسفانه به این گل زیبا و مقاوم به چشم علف نگاه میشود. در صورتی که میتواند رطوبت بالایی ایجاد کند و لطافت زیادی به محیط بدهد. دوستان این گیاه شاید کلیشه شده باشه ولی وقتی بدانید گونه ای ازین گیاه زیبا بومی ایران عزیز و جنگل های شمال ایران و نواحی البرز هست شاید نگاهتون به این گیاه عوض بشود و با یک نگاه میهنی آن را ببینید.

عشقه

14- آفتاب پرست: آفتاب پرست اروپایی گیاهی علفی و کوچک، دارای برگ های بیضوی، عاری از دندانه و به رنگ سبز روشن در دو سطح پهنک است. گل ها کوچک و سفید رنگ که به صورت مجتمع و خوشه مانند در حول محوری باریک هستند، ساقه آن به ارتفاع 8-50 سانتی متر می رسد. آفتاب پرست در خاک های فقیر هم دوام می آورد. این گیاه در مناطق سردسیر هم می تواند رشد کند چون مقاوم به سرماست. در خاک های فقیر هم دوام می آورد و نیاز به خاک غنی و حاصلخیز ندارد و بومی خراسان رضوی می باشد.

آفتاب پرست

15- آلاله برفی: آلاله برفی گیاهی چندساله از تیره آلاله گان می باشد. از تیره های بزرگ نهاندانگان شامل 50 جنس و تقریبا 2000 گونه است. در این تیره اکثر گونه ها به علت دارا بودن گلوکوزیدها و آلکالوئیدها کم و بیش سمی هستند. بعضی از گونه ازنظرپژشکی اهمیت فراوان دارند. برخیاز آلکالوئیدهای این گیاه در ساخت حشره کش ها به کار می روند. خاستگاه آن غرب آسیا بوده و بیشتر در ارتفاعات کوهستانی رشد می کند. این گیاه بدون نظر متخصص و پزشک نبایستی مورد استفاده قرار بگیرد.

آلاله برفی

16-     آلبالو وحشی: این گیاه به صورت درختچه ای رشد می کند که ارتفاع آن در نهایت به 2 متر می رسد. دارای میوه های به رنگ قرمز، سیاه و زرد است. گیاهی خزان پذیر بوده و عمر باردهی آن بین 25 تا 35 سال می باشد. گل های آن دارای 5 گلبرگ و 5 کاسبرگ و پرچم و مادگی است. این درختچه اکثرا در مناطق کوهستانی و صخره ای پراکنده هستند. مقاومت بیشتری به خاک های مرطوب دارد. نیاز به خاک مرغوب با بافت نسبتا سبک با زهکشی مناسب دارد.

آلبالو وحشی

17- برگ بو زاگرسی: خوشک در ایران درختچه ای است که در سراسر زاگرس می روید و علاوه برا ایران، در کردستان، ترکیه، عراق، افغانستان و پاکستان نیز یافت می شود. این گیاه متعلق به خانواده Thymelaceae می باشد که شامل 5 جنس و 55 گونه است. این گیاه دارای 11 ترکیب شیمیایی است که این ترکیبات بیشتر دارای خاصیت آنتی اکسیدانی هستند. این گیاه در درمان بیماری های آرتروز، ورم عضله، آنفلونزا کاربرد دارد و دارای خاصیت ضد تکثیر سلول سرطانی و ضد انگلی است.

برگ بو زاگرسی

18- پبچک درختچه ای: گیاهی است چند ساله از خانواده پیچک صحرایی، که ریزوم ها سفید رنگ بوده و در تمام هات گسترده شده اند و گوشتی و آبدار هستند. پیچک درختچه ای دارای استولون های 30 تا 120 سانتیمتری هستند. برگ های آن متقابل و پیکانی شکل، گل هایش سفید تا سفید صورتی و شیپور مانند است. گلدهی آن مختص فصل خاصی نیست و گل های آن به تدریج باز می شوند. بذرها به رنگد سیاه و گاه قهوه ای متمایل به خاکستری است.

پیچک درختچه ای

19- شقایق نعمانی: شقایق بیفلورا گونه ای غده ای است که بومی غرب آسیا است و در زیستگاه های سنگی رشد میکند. بذرهای این گیاهان توسط جیم و جنی آرشیچالد از غرب ایران جمع آوری شده و پرورش یافته اند. این گل تقریباً 12 سانتی متر طول دارد. گلها به قطر حدود 4 سانتی متر و در بالای شاخهای تا حدودی مکنده ، که قبل از گل ظاهر می شود ، نگه داشته می شوند. توجه داشته باشید که گلهای قرمز پس از گرده افشانی بسته می شوند و به آرامی زرد رنگ می شوند.

شقایق نعمایی

20- سریش ایرانی: ریشه ی گیاه سریش ایرانی ضخیم و لعاب دار است. یک ریزوم کوتاه ضخیم و راست چسبیده به تعدادی ریشه های کلفت شبیه به بازوان یک ستاره دریایی است که از مشخصات بارز شناسایی این گیاه است. همه برگ های دراز و باریک این جنس به صورت مجتمع بزرگ برگ های قاعده ایی نمایان می شوند. گل ها به رنگ های صورتی، سفید، زرد، مایل به سبز تا سبز متمایل به قهوه ای در طول یک خوشه خیلی بلند و بر روی یک ساقه بی برگ قرار گرفته اند.

سریش ایرانی

21- گل بهار: گل بهار یک گیاه علفی گلدار که ریشه آن به صورت غده است. ارتفاع گیاه به 25 سانتی متر می رسند. آنها دارای گل های منفرد هستند. گل ها فقط در طول روز، در هوای بارانی و در غروب بسته می شوند. در نتیجه می توانند از گیاه در برابر رطوبت محافظت کنند. این گیاه به مدت 15 تا 20 روز گل دارد. گل ها بدون دمگل و زرد رنگ که از اواخر زمستان تا اوایل بهار ظاهر می شوند.

گل بهار

22- گل عسلی: گیاه دائمی به بلندی و گستردگی 30 سانتی متراست و دارای برگ های سرنیزه ایی شکل بوده و گل ها شیپوری و زرد رنگ هستند و در تابستان ظاهر می شوند. در شمال غربی ایران، گل عسلی یافت می شود. امه به دلیل بهره برداری بیش از حد و پیشرفت سریع فعالیت های صنعتی نزدیک به زیستگاه طبیعی این گیاهان، این گونه در حال حاضر به طور جدی در معرض خطر انقراض هستند.

گل عسلی

23- گلایول ایرانی: ارتفاع گیاه گلایول ایرانی به کمتر ار 50 سانتیمتر می رسد. گلها به طول 3 سانتیمتر هستند و رنگ آنها ارغوانی و بنفش تیره هستند. فصل گلدهی از فروردین تا اردیبهشت است. این گونه تنها در استان فارس و خراسان شمالی گزارش شده است. این گیاه از طریق پیاز تکثیر می شوند و پیازها بسته به رقم نیاز سرمایی متفاوتی دارند ولی به طور متوسط 5 ماه در دمای حدود 5 درجه سانتیگراد خواب پیازها را می شکند.

گلایول ایرانی

24- لاله آتشین: لاله آتشین از گونه های خودرو ایران می باشد و قسمت ریزوم آن خوراکی و شیرین است. شاخه گلدار منتهی به یک گل منفرد و فاقد برگ بوده و گل های بسیار زینتی دارد. این گونه دارویی نیز می باشد. گونه های گیاهی دارویی بخش قابل توجهی از فلور ایران را تشکیل می دهند. این گونه مسهل بسیار قوی است و درمان طبیعی نقرس نقش عمده ای ایفا می کند.

لاله آتشین

25- لاله دورنگ: لاله هفت رنگ با نام علمی Tulipa biflora یا نام های مترادف Tulipa polychrome و Tulipa buhseana با ارتفاع 15 سانتی متر، به نظر می رسد که این گیاه زیبا متداول ترین گونه لاله ایرانی باشد که در بین گیاهان بومی فلات های مرتفع و یا دامنه کوه ها و اکثرا در ارتفاعات متوسط دیده می شود و شباهت خیلی زیادی به گیاه لاله ریزه داشته ولی این گونه به وسیله قطعات داخلی گلپوش پهن تر قابل تشخیص می باشد.

لاله دو رنگ

26- یاسمن صخره ای: به جرات می توان گفت یاسمن صخره ای یکی از زیباترین گیاهان صخره ای بومی ایران است. یک گیاه مقاوم به سرما و شرایط نامساعد محیطی، گیاهی چند ساله که در فروردین ماه رشد خود را آغاز می کند و در اردیبهشت ماه به گل می رود. و خرداد هم بذر می دهد. اغلب در شکاف سنگ ها و صخره های مناطق سرد و کوهستانی غرب کشور رشد می کند، تکثیر از طریق بذر می باشد. متاسفانه به دلیل کاهش بارندگی ها و توزیع نامناسب بارش ها این گیاه به شدت در معرض خطر انقراض است.

یاسمن صخره ای