روف گاردن (بام سبز) چیست؟

همانطور که می‌دانید در دنیای مدرن امروز فضای باز و سبز کمتر در خانه‌های ما دیده می‌شود و اغلب به خاطر آپارتمان‌نشینی، از این نعمت محرومیم. روف گاردن تکنولوژی مدرنی است که امروزه بر پایه سقف سبز روی پشت بام‌ها و تراس‌های خانه‌های آپارتمانی اجرا می‌شود و شما می‌توانید با استفاده از این ایده کاربردی فضای سبز زیبایی را روی پشت‌بام منزل خود ایجاد کنید. البته روف گاردن هنوز در ایران جا نیفتاده است، اما در سال‌های اخیر در معماری بسیاری از هتل‌های بزرگ، آسمان‌خراش‌ها و یا برج‌های مسکونی دنیا المان جدید روف‌گاردن اضافه شده است که چهره شهر را دگرگون کرده و این فضاها را در جایگاه مناسبی برای دوستداران محیط زیست قرار داده است.

روف‌گاردن، بام‌باغ یا بام سبز، فضای سبز طراحی شده‌ای است که با احداث آن در فضاهای بلااستفاده­ ساختمان مانند پشت‌بام یا تراس، همسو با تکنولوژی مدرن و هم‌خوان با ارزش‌های زیباشناسی، اجتماعی و فرهنگی می‌تواند در شرایط زیست‌محیطی حال حاضر، فضای سبز از دست رفته شهری را زنده و باعث پایداری محیط، بهبود سلامت روانی و جسمی ساکنین و افزایش کیفیت زندگی شود.

وجود پوشش گیاهی در پشت‌بام به صرفه‌جویی در مصرف انرژی از طریق جلوگیری از هدر رفتن گرما، تأثیرگذار است. در فصل‌های سرد، نور آفتاب جذب باغچه‌های تعبیه شده در پشت‌بام می‌شود و محیطی دنج و خصوصی برای استراحت، پذیرایی و پرورش گیاهان ایجاد می‌کند.

تاریخچه روف گاردن

روف گاردن ها از گذشته در انواع مختلف وجود داشتند اما به شکل امروزی نام و فضا و طراحی ویژه‌ای به آن‌ها اختصاص داده نشده بود. یکی از اولین روف گاردن ها در ایتالیا و در سال ۱۴۶۳ میلادی ساخته شد و پس از آن در ده ی ۱۸۹۰، روف گاردن ها در آمریکا و نیویورک به محبوبیت دست یافتند.

اگرچه باغ‌های پشت‌بام عمدتاً به‌عنوان یک امر جدید و فرح‌انگیز برای ثروتمندان کاشته شده و از آن‌ها استفاده می‌شد، اما در اواسط دهه ۱۹۷۰ سیستم جدیدی برای ساخت روف گاردن ها در آلمان ایجاد شد و به شکل گسترده‌تری در بازار عرضه شدند و از سال‌های ۲۰۰۰ به بعد به‌طور کامل جای خود را در زندگی امروزی به دست آوردند. 

انواع روف‌گاردن یا بام‌ سبز

1/ بام‌ سبز گسترده: در این نوع روف‌گاردن، کشت گیاهان با ریشه‌های کم انجام می‌شود. بستر کاشت بسیار سطحی و ضخامت خاک حداکثر ۲۰ سانتی‌متر است. بام‌باغ گسترده نسبت به دیگر انواع بام‌باغ بسیار ارزان است و چمن و گیاهانی با پوشش سطحی و کم‌ارتفاع در آن کاشته می‌شود.

2/ بام‌ سبز نیمه متمرکز: این نوع بام سبز شامل کشت گیاهان با حجم ریشه بیشتر و دارای عمق بستر کاشت بالای ۳۰ سانتی‌متر تا ۱ متر است. در این نوع بام سبز کلیه گیاهان بوته‌ای مانند توت‌فرنگی، هندوانه و گیاهان دارویی مانند پونه و اسطخودوس و همچنین چمن قابل کشت هستند و تنها باید در طراحی سازه، وزن ایجادشده مدنظر قرار گیرد.

3/ بام سبز متمرکز: در این نوع روف‌گاردن از خاک با حجم و ارتفاع زیاد استفاده می‌شود. این نوع بام‌باغ که از موارد قبلی گران‌تر است و تنها ساختمان‌های بزرگ و معروف از پس هزینه آن بر می‌آیند، انواع درختان، گیاهان زینتی و گل‌ها کاشته می‌شوند. این نوع باغ بر روی پشت‌بام ساختمان‌های بزرگ گسترده و مسیرهایی برای قدم زدن و نیمکت‌هایی برای استراحت در آن طراحی می‌شوند.

نقش و مزایای روف گاردن در محیط

اولین نقشی که با مشاهده روف گاردن ها ممکن است به‌راحتی به آن پی ببریم، نقش دکوراتیو و تأثیر دوچندان آن‌ها در زیباسازی معماری ساختمان و شادابی محیط است.

از نقش چشمگیر روف گاردن ها در بالا بردن کیفیت هوا، معتدل‌سازی دمای محیط و همچنین کاهش آلودگی از طریق جذب دی اکسید کربن هوا و تولید اکسیژن نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. با صرف اوقات فراغت خود در روف گاردن ها به‌راحتی از محیط پر از ترافیک و سروصدای زندگی شهری دور خواهید شد و احساس آرامش و طراوت جای خود را به شلوغی روزمره می‌دهد.

روف گاردن ها می‌توانند به‌صورت یک عایق طبیعی عمل کنند. این باغ‌های زیبا با دریافت انرژی خورشید و ذخیره آن، می‌توانند شما را از استفاده از وسایل سرمایشی و گرمایشی در فصل‌های مختلف سال بی‌نیاز کنند.

یکی دیگر از مزایای روف گاردن ها کشت مواد غذایی است که از این فرایند به‌عنوان کشاورزی در بام یاد می‌شود و به کمک باغ‌های کانتینر دار و سیستم‌های بخصوص خود انجام می‌شود. هرچند کشت گیاهان و سبزیجاتی که شرایط نگهداری ویژه‌ای ندارند و می‌توان آن‌ها را به‌آسانی در محیط رشد داد، برای کاشت در فضای روف گاردن نیز مناسب هستند.

گیاهان موجود در روف گاردن ها آب باران را جذب می‌کنند و باعث کاهش رواناب و تخلیه آب طوفان می‌شوند.

طراحی و اجرای روف گاردن به چه صورت است؟

ساخت یک بام سبز به دو مرحله اصلی تقسیم می شود. مرحله اول، عملیات عمرانی، ایزولاسیون و زه کشی است. این کار توسط مهندسین متخصص قابل انجام بوده و زیرساخت ها را ایجاد می کند. مرحله دوم، طراحی لندسکیپ یا همان فضای سبزی است که می خواهید در پشت بام خود داشته باشید. انتخاب تجهیزات فضای باز مانند آلاچیق، سایبان، مبلمان باغی، باربکیو و حتی تجهیزات کشاورزی. اگر امکانات آبیاری و نوردهی مناسب را فراهم کنید میتوانید محصولات کشاورزی نیز در پشت بام خود کشت کنید.

چه گیاه هایی مناسب کاشت در روف گاردن هستند؟

می شود گفت چندان تفاوتی بین گیاهانی که روی زمین یا روی بام خانه کشت شوند، وجود ندارد. اما هنگام انتخاب گیاه به چند نکته توجه کنید.

گیاهانی را انتخاب کنید که تحمل نور مستقیم خورشید و گرمای حاصل از آن را داشته باشند: در بعضی از طراحی‌ها، فضایی به صورت گلخانه ای و یا در زیر سایبان برای گیاهان در نظر گرفته می شود که آنها را از نور مستقیم خورشید در امان نگه دارند. اما در هر صورت گرمایی که می بایست گیاهان متحمل شوند، پابرجا خواهد بود.

میزان رشد ریشه ها: زمانی که گیاهی را داخل خاک باغچه یا درون زمین می کارید ، در صورت مناسب بودن زمین، ریشه ها می توانند تا عمق خاک پیش روی کنند و محدودیتی در رشد آنها به وجود نیاید. اما زمان اجرای فضای سبز روی پشت بام، متفاوت است. میزان خاکی که برای این گیاهان در نظر گرفته می شود محدود و کم عمق است. به همین خاطر می بایست گیاهی را انتخاب کنید که ریشه های کوتاهی داشته باشد و یا میزان رشد ریشه های آن کم باشد. مانند انواع چمن و گلهای فصلی.

میزان پایداری گیاه در برابر وزش بادهای شدید: نکته بعدی برای انتخاب گیاهی مناسب، میزان مقاومت آن در برابر باد است. گیاه هایی با قدهای کوتاه، مانند بوته های گل یا گیاهان رونده، انتخاب مناسبی برای کاشت در روف گاردن هستند. درختچه های تزئینی و نهال هایی با شاخه و تنه های ضعیف، ممکن است بر اثر وزش باد آسیب دیده و یا از جا کنده شوند.

چه خاکی برای اجرای روف گاردن مناسب است؟

برای اجرای صحیح یک روف گاردن، انتخاب خاک یکی از مهم ترین مواردی است که باید به آن توجه کرد. از آنجایی که وزن تمامی مصالح و امکاناتی که روی پشت بام استفاده می شود، به سقف و ساختمان فشار خواهند آورد، بهتر است آماده سازی خاک و انتخاب مصالح مورد نیاز را به کارشناسان این حوزه بسپارید.

در کل برای باغچه های بام سبز، بایست از خاکی استفاده کرد که قدرت جذب آب بالا و در عین حال وزن کمی داشته باشند. به جای استفاده از حجم زیاد خاک، می توان با کوددهی مناسب نیاز غذایی گیاهان را برطرف نمود. اما بخاطر دسترسی سخت و دردسرهایی که ممکن است تعویض خاک در روف گاردن داشته باشد، بهتر است خاک مخصوص این کار را تهیه کنید که دانه بندی گیاهان را بهبود می بخشد. این نوع خاک با داشتن املاح مورد نیاز گیاهان، نیاز آنها به مواد غذایی را برای مدت زمان زیادی تامین خواهد کرد.