معرفی خاک و انواع آن

خاک چیست:

خاک‌ها مخلوطی از مواد معدنی و آلی هستند که از تخریب سنگ‌ها در نتیجه ی هوازدگی بوجود می‌آیند که البته نوع و ترکیب خاک‌ها در مناطق مختلف بر حسب شرایط ناحیه فرق می‌کند. مقدار آبی که خاک‌ها می‌توانند به خود جذب کنند، از نظر کشاورزی و همچنین در کار‌های خانه‌سازی، راه‌سازی و ساختمانی دارای اهمیت بسیاری است که این مقدار در درجه اول بستگی به اندازه دانه‌های خاک دارد. هرچه دانه خاک ریزتر باشد، آب بیشتری را به خود جذب می‌کند که این خصوصیت برای کار‌های ساختمان‌سازی مناسب نیست. بطور کلی خاک خوب و حد واسط از دانه‌های ریز و درشت تشکیل یافته‌است. تشکیل خاک‌ها به گذشت زمان، مقاومت سنگ اولیه یا سنگ مادر، آب و هوا، فعالیت موجودات زنده و بالاخره توپوگرافی ناحیه‌ای که خاک در آن تشکیل می‌شود بستگی دارد.

لایه های خاک:

لايه O: لايه بالايی آلی خاک كه بيشتر از آشغال برگ ها و مواد آلی انسانی (مواد آلی تجزيه شده) تشكيل شده.

لايه A: لايه اي به نام خاك سطحی: اين خاک زير لايه O و بالای لايه E يافت می شود. در اين لايه كه رنگ تيره دارد، بذرها و دانه ها جوانه می زنند و ريشه های گياهان رشد می كنند. اين لايه از گياخاک (مواد آلی تجزيه شده) كه با ذرات مواد معدنی مخلوط شده تشكيل شده.

لايه E: اين لايه شسته شده (به وسيله باد و باران) رنگ روشن دارد و زير لايه A و بالاي لايه B قرار دارد. اين لايه بيشتر از شن و ماسه و لای و لجن تشكيل شده و بيشتر مواد معدنی و لجنش را به صورت آبی كه از ميان خاک می چكد (در فرايند شسته شدن) از دست داده است.

لايه B: همچنين خاک زير ناميده می شود- اين لايه زير لايه E و بالای لايه C است. اين لايه حاوی لجن و رسوبات مواد معدنی (مثل آهن، اكسيد آلومينيوم و كربنات كلسيم) است كه از لايه های بالايی به آن رسيده. يعنی موقعی كه آب حاوی مواد معدنی از خاک بالايی می چكد.

لايه C : همچنين سنگ پوشش یا ريگوليت ناميده می شود، اين لايه زير لايه B و بالای لايه R است. اين لايه حاوی سنگ بستر همراه با شکستگی های اندکی است. ريشه های گياه به اين لايه نفوذ نمی كند. مواد آلی خيلی كم در اين لايه يافت می شود.

لايه R : لايه سنگ بستر كه زير همه لايه های ديگر است.

انواع خاک از لحاظ سنگ‌های تشکیل دهنده:

خاک رسی:

یکی از انواع خاک که می‌توان نام برد خاک رسی است. ذرات رس (Clay) دارای قطری کوچکتر از ۰.۰۰۲ میلی‌متر است و در حدود ۵۰% خاک را تشکیل می‌دهند. خاک‌های رسی، چون دارای دانه‌های بسیار ریزی هستند به خاک سرد معروفند و در مقابل رشد گیاهان مقاومت نشان داده و رشد آن‌ها را محدود می‌کنند.

خاک‌های سیلتی:

خاک‌های سیلتی از دیگر انواع خاک می‌باشد. ۵۰% این نوع خاک‌ها را ذرات سلیت تشکیل داده است که دارای قطری بین ۰.۰۵ تا ۰.۰۰۲ میلی‌متر است و بر حسب اینکه ناخالصی مثل ماسه، رس و … به همراه دارند به نام خاک‌های سیلتی ماسه‌ای و یا سیلتی رسی معروفند.

خاک‌های ماسه‌ای:

این نوع از خاک‌ها از ۷۵% ماسه تشکیل شده‌اند. قطر دانه‌ها از ۰.۰۶ تا ۲ میلیمتر است و بر حسب اندازه دانه‌های ماسه به انواع خاک‌های ماسه‌ای درشت، متوسط و ریز تقسیم می‌گردند. مقدار کمی رس خاصیت خاک‌های ماسه‌ای را تغییر می‌دهد و این نوع خاک آب را بیشتر در خود جذب می‌کند تا خاک‌های ماسه‌ای که فاقد رس هستند.

خاک‌های اسکلتی یا شنی:

 خاک‌های اسکلتی از دیگر انواع خاک می‌باشد. خاک‌های اسکلتی به خاک‌هایی اطلاق می‌گردد که در حدود ۷۵% آن را دانه‌هایی بزرگتر از ۲ میلی‌متر از قبیل: قلوه سنگ، دیگ و شن تشکیل می‌دهند. این خاک‌ها، آب را به مقدار زیاد از خود عبور می‌دهند و لذا همیشه خشک است.

انواع خاک گیاهان آپارتمانی:

۱/ خاک برگ خاک اولیه گیاهان

یکی از رایج ترین نوع خاک گلدان که میشه در همه گلفروشی ها اون رو پیدا کرد خاک برگ هست که از فاسد شدن برگ گیاهان و درخت ها در خاک به دست میاد، این خاک بر خلاف آنچه که مردم تصور میکنند ارزش غذایی بسیار پایینی دارد و بیشتر برای سبک کردن خاک استفاده میشود.

2/ خاک ماسه ای یا همان خاک شنی

این نوع خاک هم باید با سایر خاک های ترکیب شود چون به تنهایی دارای مواد مغذی لازم برای رشد گیاه نمی باشد و به علت بالا بودن زهکشی آب خیلی کمتری در خود نگهداری میکند پس برای قله زدن و تکثیر گیاهان گزینه خوبی می باشد ولی حتما باید از ترکیب سایر خاک ها هم برای بالا بردن موفقیت در نگهداری گیاهان استفاده شود، بیشتر برای گیاهان گوشتی میتوان از این ترکیب + خاک باغچه + کوکوپیت و پیت ماس استفاده شود.

۳/ پیت ماس مناسب

یکی از خاک های خوب که میتونید برای تمامی گیاهان آپارتمانی استفاده کنید پیت ماس می باشد نام دیگر آن خاک تورب می باشد، این خاک از بقایای خزه‌ای به نام اسفاگنوم، جلبک‌ها و برگ‌هایی پوسیده تشکیل شده است. رنگ این خاک سیاه با دانه بندی درشت میباشد که همین خود موجب بالا رفتن زهکشی و تنفس خوب گیاه می شود ولی برای بهتر شدن عملکرد آن میتوان آن را با مقدار خیلی کمی خاک باغچه و پرلیت ترکیب نمود تا یک خاک بسیار عالی و جون دار برای گیاهان باشد.

۴/ خاک رسی و خطر

همان طور که از نام این خاک پیداست از دانه های ریز رس تشکیل شده و به شدت زهکشی و تهویه پایینی دارد و به هیچ وجه به تنهایی نباید برای گیاهان آپارتمانی استفاده شود و حتما با سایر خاک ها ترکیب کنید. و زمانی که گیاه رو آبیاری کنید متراکم تر شده و موجب خفگی و مرگ گیاهان شما خواهد شد.

۵/ کوکوپیت گران و جذاب

از انواع خاک گیاهان آپارتمانی میتوان به کوکوپیت اشاره کرد که پوست درخت نارگیل تهیه میشه و میتوانید برای خیلی از گیاهان آپارتمانی از آن استفاده کنید. ولی به هیچ وجه این خاک هم به تنهایی برای استفاده به عنوان خاک اصلی توصیه نمیشه.

۶/ پرلیت بالا برنده زهکشی

یکی از انواع خاک گلدان که حتما باید با سایر خاک ها برای بالا بردن رطوبت و زهکشی استفاده شود پرلیت می باشد، این خاک نوعی سنگ معدنی (آتشفشانی) می باشد که به رنگ سفید میتوان پیدا کرد. این خاک دارای ۲ الی ۶ درصد آب در ترکیب خود می باشد و تبادل هوایی و گازی رو در خاک افزایش میده، یکی از ویژگی های باز پرلیت استریل کردن و تمیز نگهداشتن خاک می باشد و بخاطر رنگ سفید خود خاصیت عایقی در مقابل نور مستقیم خورشید می باشد.

7/ ورمی کمپوست کود آلی

ورمی کمپوست خود به تنهایی خاک گلدان نمی باشد و یک کود آلی بسیار نرم با جرم کم و بدون بو می باشد که برای تقویت گیاهان و بالا بردن حاصل خیزی گیاهان استفاده می شود، ظاهری قهوه ای رنگ و شبیه به پودر گرانوله دارد.

۸/ خاک لومی

انواع خاک گلدان و پرکاربردترین خاک هایی که میتونید برای گیاهان خود استفاده کنید خاک لومی است، که بیشتر برای کاشت سبزیجات از آن استفاده میشود ولی من پیشنهاد میکنم این ترکیب را برای گیاهان آپارتمانی که نیاز آبی متوسطی دارند استفاده کنید.

9/ خزه اسفاگنوم

خزه اسفاگنوم که خیلی ها آن را با نام خاک پیت ماس میشناسند برای کاشت کاکتوس و اکثریت گیاهان آپارتمانی مناسب می باشد همچنین گیاهانی که ریشه ضخیم و نیاز نوری بالایی دارند بسیار مناسب می باشد. این خره میتواند به میزان ۲۵ برابر وزن خودش آب ذخیره کند و در صورت لزوم به گیاه تزیق کند.

۱۰/ هوموس

از دیگر خاک های مناسب گلدان که دارای مواد مغذی بسایر زیادی هست خاک هوموس می باشد که از تجزیه بقایای حیوانات و گیاهان بر روی خاک تولید می شود و رنگ قهوه ای تیره و در برخی مواقع سیاه دارد.

11/ خاک سیلتی

خاک سیلتی خاک بین خاک شنی و رسی قرار میگیرد و برای نگهداری انواع گیاهان آپارتمانی کاربرد دارد، البته میزان درشتی و یا ریزی این خاک نام آن را تغییر میدهد و بیشتر به خاک سیلتی رسی و یا خاک سیلتی شنی شناخته می شود، همانند خاکی که در بالا عنوان کردیم به تنهایی نباید از این خاک هم برای نگهداری گیاهان استفاده شود.

۱۲/ کود حیوانی ترکیبی عالی برای خاک ها

کود حیوانی را دیگر همه میدانند چی هست و بهترین نوع آن هم کود حیوانی پوسیده است که برای گلدان میتوانید استفاده کنید، ولی من خودم پیشنهادی برای استفاده از آن برای گلدان ندارم چون موجب رشد علف هرز و در برخی مواقع بوی نامناسب می شود.

۱۳ / خاک باغچه

یکی از غنی ترین خاک هایی که همیشه و همه جا در دست هست خاک باغچه می باشد که بسیار سنگین بوده و به هیچ وجه به تنهایی برای گیاهان خود استفاده نکنید، این خاک دارای مواد مغذی بالایی بوده و سعی کنید هرچند مقدار کم آن را برای گلدان ها استفاده کنید، اگر هیچ خاکی برای خرید در دسترس نبود ترکیب آن با ماسه و کود حیوانی میتواند برای گیاهان شما مناسب باشد.

انواع خاک از نظر کلی:

1/ خاک اسیدی : شامل خاک برگ , خاک چای , کود دامی و سم ضدعفونی کننده بوده که PH پایین تر از ۶ دارند .

2/ خاک برگ : بقایای گیاهان مخصوصا از روی هم انباشتن و تجزیه برگ ها در شرایط بخصوص حاصل میشود. خاک برگ انواع مختلفی دارد که از نظر خواص فیزیکی و شیمیایی با هم اختلاف دارند و بستگی به نوع گیاهی دارد که از برگ آن جهت تهیه خاک برگ استفاده میشود.

3/ خاک جنگلی : نوعی خاک برگ است که در اثر انباشته شدن برگ ها در پای درختان تجزیه میشود . چون برگ های گوناگون در این خاک قرار دارند از نظر تغذیه خاک بسیار غنی میباشد که از آن به جای خاک پیت نیز میتوان استفاده نمود.

4/ خاک قلیایی : خاکی است که از نظر PH بالای ۷ میباشد. در بیشتر خاک های ایران به دلیل عناصر معدنی و شیمیایی موجود , PH خاک ها بالای ۷ میباشد .

5/ خاک معمولی باغچه : شامل خاک رس و مقداری ماسه و کود دامی میباشد که برای کشت اکثر گیاهان باغچه ای مناسب میباشد . خاک باغچه نیاز دارد که هر ساله با کودهای آلی و شیمیایی تقویت بشود.

6/ خاک آهکی : به خاک هایی گفته میشود که دارای آهک و از نظر کلسیم غنی باشد . بیشتر خاک های رسی با مقدار آهک بیشتر از ۱۵% , خاک های آهکی گفته میشوند . حضور آهک برای تعدادی از گیاهان لازم و ضروری می باشد . در بعضی موارد خاک هایی که کمبود کلسیم دارند را میتوان با خاک های آهکی اصلاح کرد.

7/ خاک رسی : خاکی که از نظر رس قوی باشد . این نوع خاکها از نظر کشاورزی مناسب نمیباشند زیرا به دلیل سنگینی این نوع خاک , گیاهان به خوبی نمیتوانند در این خاک ریشه زایی کنند و جهت اصلاح این نوع خاکها از موادی مانند کود دامی , پرلیت یا ماسه , خاک برگ , کمپوست استفاده میشود .

8/ خاک شنی یا ماسه ای : خاک هایی هستند که از نظر بافت دارای مقدار زیادی شن و ماسه هستند . نفوذ پذیری این خاکها زیاد است . این نوع خاک از نظر مواد تغذیه ای فقیر میباشد و برای اصلاح این نوع خاک ها میتوان از خاک رس , کود آلی و خاک برگ استفاده نمود.

9/ خاک فقیر : بیشتر به خاک های شنی و سبک گفته میشود که از نظر مواد غذایی فقیر میباشند . جهت اصلاح این نوع خاکها از کودهای آلی و معدنی استفاده میشود.

10/ خاک لوم : مخلوطی از خاک رس , خاک ماسه ای , خاک برگ و مواد آلی میباشد .خاکی که از طغیان آب در کنار رودخانه ها باقی میماند را نیز خاک لوم میگویند که از نظر مواد غذایی بسیار غنی بوده و جزو بهترین خاک های کشاورزی بشمار میرود و جهت کشت اغلب گیاهان بسیار مناسب میباشد.

11/ خاک هوموسی : شبیه به خاک جنگلی میباشد که در اثر تجزیه کامل آثار و بقایای گیاهان مختلف مانده در سطح جنگل یا در زیر خاک تولید میشود . این خاک بسیار حائز اهمیت بوده و منبع بسیار غنی میباشد که جهت کشت بسیاری از گیاهان مناسب میباشد.

12/ خاک پیت یا تورب : این خاک از تجزیه خزه ها و گیاهان باتلاقی و در شرایط صنعتی از تجزیه بقایای گیاهان بدست می آید . این خاک بیشتر بخاطر خواص فیزیکی مورد استفاده قرار میگیرد . پیت معمولا در گلدان به صورت مخلوط با ماسه , خاک برگ و کمپوست مورد استفاده قرار میگیرد.

13/ خاک کاشت بذر : خاک رس , خاک برگ , خاک سبوس , ماسه یا پرلیت را با هم مخلوط نموده که خاک مناسبی برای رشد بذر میباشد.

14/ خاک کمپوست : به خاکی گفته میشود که از بقایای مختلف گیاهان ( نه فقط برگ ) حاصل میشود . کمپوست ها انواع گوناگونی دارند که از منابع گوناگونی درست میشوند . مانند کمپوست زباله های شهری – کمپوست های حیوانی – کمپوست های گیاهی و غیره.

15/ خاک پرلیت : پرلیت نوعی ماده معدنی به رنگ سفید است که دارای قابلیت جذب بسیار زیاد آب میباشد و نوعی ماده کمکی برای خاک است.